Mogen we een leven zinloos noemen?

De voorstellen om de toepassing van de euthanasiewet uit te breiden naar o.a. dementerenden bevestigen de tendens om een onderscheid te maken tussen zinvol en niet zinvol menselijk leven. Ik stel me echter de vraag: kan of mag men een dergelijk onderscheid maken? Zoals ieder van ons, zou ik liever niet dement worden. Maar als ik het toch wordt, waarom zou mijn leven plots niet meer zinvol zijn? Of waarom zou de optie om verder te leven minder zinvol zijn dan de optie voor euthanasie?

Het is waar dat dit een zeer persoonlijke afweging is waarin de keuzevrijheid niet in een of andere richting geforceerd kan worden. Daarom lijkt de uitbreiding van de euthanasiewet verantwoord. Daarom komt de wetgever die de wet wil uitbreiden naar voren als de Robin Hood van de individuele keuzevrijheid, nu voor dementen. Maar met het excuus van het behoeden van de vrijheid wordt een wettelijk kader geschapen dat helemaal niet neutraal en voorkomend is, maar integendeel, negatief én defaitistisch. Met de uitbreiding van de euthanasiewet bevestigt de wetgever een uiterst deprimerende boodschap: nl. wij moeten ons neerleggen bij de doodswens van iemand die zijn verder leven zinloos vindt.

Daar sta je dan als familielid van een demente persoon, die in een wilsbeschikking om de dood gevraagd heeft. De keuze is afschuwelijk. Ofwel laat je blijken dat je niet akkoord gaat met het uitvoeren van de wilsbeschikking, met als mogelijke gevolgen familieruzie en het nare gevoel dat je de wil van de demente niet respecteert. Ofwel leg je je erbij neer, aanvaard je gedwee zijn wil. De eerste optie lijkt een verraad. De tweede is een bekentenis: "Ik aanvaard jouw verdict, nl. dat jouw leven nu geen zin meer heeft." Willens nillens zeg je door deze laatste houding: "Samen met jou hou ik ermee op zin te vinden in jouw leven." En meteen neem je misschien de laatste zin om te leven bij hem weg. Willens nillens aanvaard je eveneens dat de demente jou - ook willens nillens - te kennen geeft: "Je hebt me nu niets meer te bieden dat nog zin kan geven aan mijn leven."

Zoals we morfine of paracetamol geven aan wie pijn lijdt, kunnen we hem ook geen liefde, genegenheid, humor, vreugde geven, en zelfs zin om te leven? Het loont de moeite zich te overtreffen in een nooit aflatende zelfgave aan een persoon die nood heeft aan een dankbaar woord, een glimlach, genegenvolle aandacht,... Iedere persoon die zich aan een een zieke of demente geeft, is zingevend voor hem. En andersom, iedere persoon die ziek of dement is, is hoe dan ook zingevend voor de anderen. De zin van je leven bepaal je zelf, maar nooit zonder de anderen, nooit zonder hun zingevende inbreng.

Als we als individu of als maatschappij euthanasie voor dementen toelaten, geven we dan niet precies toe dat we gefaald hebben? Is dat geen zinloze defaitistische hardnekkigheid. Het loont de moeite het leven nooit zinloos te noemen.

PS: de auteur heeft jarenlang een dement familielid van nabij begeleid.